چگونه از دندان های پوسیده مراقبت کنیم؟ مراقبت، نگهداری، پیشگیری و درمان خانگی پوسیدگی دندان و همچنین جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی از دندانی به دندان دیگر
برای فهمیدن مفهوم پوسیدگی دندان ابتدا باید بدانیم که دندان از چه تشکیل شده است، دندان های یک فرد از یک مینا (لایه یا پوشش خارجی دندان) و یک لایه عاج داخلی که از دندان حمایت می کند و یک لایه پالپ داخلی که متشکل از سلول ها و بافت عصبیست، تشکیل شده است. پوسیدگی دندان وقتی اتفاق می افتد که به سطح مینای دندان آسیب وارد شود. در واقع به مرور زمان و به دلیل خوردن بیش از حد مواد غذایی شیرین و اسیدی و با تجمع باکتری ها در دهان اسیدهایی ساخته می شود که به مینای دندان حمله میکنند سپس مینای دندان از بین می‌رود، بعد از این باکتری‌ها و پلاک‌ها به عاج نرم‌تر داخل دندان و سپس پالپ در مرکز آن حمله میکنند و این زمانی است که پوسیدگی ایجاد شده است.
به سه مورد از مهم ترین آنها اشاره میکنیم:
همانطور که پیشتر اشاره شد، باکتری های موجود در دهان، از غذاها و نوشیدنی های شیرین و نشاسته ای (مانند میوه، آب نبات، نان، غلات، نوشابه های گازدار، آبمیوه و شیر) تغذیه می کنند و اینگونه است که کربوهیدرات ها را به اسید تبدیل می کنند که خود باعث ایجاد مراحل مقدماتی تخریب دندان ها میگردد.
پلاک دندان، لایه ایست چسبناک و شفاف که روی دندان هارا می پوشاند. به دلیل مصرف زیاد قند، نشاسته و تمیز نکردن مناسب دندان ، توسط برخی باکتریهای دهان ایجاد میگردد. با گذشت زمان، پلاک سفت می شود و در اصطلاح تبدیل به تارتار دندان می شود و به همین خاطر تمیز کردن آن، از سطح دندان ها سخت تر است.
کاملا بدیهی است که بدون مسواک زدن، دهانشویه و نخ دندان کشیدن مناسب، اسیدهای موجود در پلاک، مینای دندان را حل کرده و حفره ها یا سوراخ هایی در سطح مینا ایجاد می کنند که باعث ایجاد پوسیدگی میگردند.
فاکتورهای مختلفی در پوسیدگی دندان دخیل هستند که البته میزان آن ها با توجه به سن افراد متغیر است مثلاً در بهداشت دهان و دندان کودک با افزایش مصرف زیاد شکلات و شیرینی، میزان باکتری و جرم های چسبنده نیز افزایش پیدا می کند که استفاده از فلوراید برای آنها ضروری است.
علیرغم هشدارهای مختلف در مورد رژیم غذایی مناسب باید اذعان داشت که عوامل اصلی پوسیدگی دندان باکتری های استرپتوکوک موتانس و استرپتوکوک سوبرینوس هستند. در واقع فارق از موضوع تغذیه و دندان یعنی اینکه که چه می خورید یا می نوشید، پوسیدگی دندان بدون کمک باکتری های موجود در دهان ایجاد نمی شوند. فرایند پوسیدگی زمانی شروع میشود که باکتری های موجود در دهان، ذرات باقی مانده غذا را خورده و اسید تولید می کنند. این مواد غذایی مخلوط با اسید، همراه با بزاق دهان و میکروب‌ها، باعث تشکیل پلاک شده و مینای دندان را فرسایش میدهند و در نهایت منجر به پوسیدگی میشوند. با داشتن این باکتری ها روی دندان ، ممکن است در صورت مساعد بودن شرایط، به دندان های مجاور نیز سرایت کند. بنابراین پوسیدگی می تواند از یک دندان به دندان های دیگر سرایت کند.
قبل از اشاره به علایم پوسیدگی دندان باید خاطر نشان کرد که پوسیدگی دندان در سطح خارجی مینای دندان، معمولاً همراه با درد یا علائم خاصی نیست و در اکثر مواقع، علایم را زمانی تجربه میکنید که پوسیدگی از مینای دندان به عاج و پالپ می رسد، همچنین شایان ذکر است که علائم و نشانه های پوسیدگی بسته به اینکه چه وسعتی دارند و در کجا قرار گرفته اند متفاوت است:
- حساس شدن دندان و درد خفیف هنگام مصرف غذاها یا نوشیدنی های سرد یا گرم
- بوی بد دهان یا احساس طعم بد در دهان که در این صورت می بایست ابتدا برای رفع بوی بد دهان اقدام کنیم.
- خونریزی لثه یا سایر علائم بیماری های مربوط به لثه.
- تورم صورت
- دندان درد یا درد دهان
- ایجاد لکه های قهوه ای، سیاه یا سفید روی هر سطحی از دندان
- ایجاد عفونتی که می تواند منجر به تشکیل آبسه شود.
- ایجاد حفره روی دندان
در این بخش به شناسایی قسمت هایی از دندان میپردازیم که بیشتر از بقیه مستعد ایجاد پوسیدگی هستند و بدین گونه میتوان امیدوار بود که با تمرکز بر این نقاط آسیب پذیر و مراقبت بیشتر از انها ریسک پوسیدگی را کاهش داد:.
دندان های آسیاب بزرگ و کوچک، بیشتر از هر دندان دیگری در دهان، مستعد ایجاد پوسیدگی هستند . دلیل وجود چنین شیارهایی که اغلب با مسواک زدن هم نمیتوان آن را تمیز کرد، کمک به بهتر جویدن غذا میباشد. از همین رو و به خاطر جایگاه دندان های آسیاب و عدم دسترسی آسان و کامل برای قرار دادن مسواک و شستشوی کامل دندان های عقب، ذرات غذا به طور مکرر در انجا رها می شوند که منجر به پوسیدگی دندان می شود
به جز دندانهای پشتی، همه دندانها با یکدیگر تماس دارند و قرار دادن مسواک برای تمیز کردن کامل نواحی بین دندانها دشوار است. بنابر این اگر به طور روزانه از نخ دندان استفاده نکنیم، منجر به رشد سریع پلاک در بین دندان ها می شود که نهایتا به ایجاد پوسیدگی ختم میگردد.
ذرات غذا، پلاک و جرم تمایل دارند که در امتداد خط لثه جمع شوند این برای همه افراد و به طو رخاص برای کسانی که از نوشیدنی های انرژی زا یا نوشابه استفاده میکنند، صادق است زیرا که اسیدهای موجود در این نوشیدنی ها می توانند در اطراف خط لثه جمع شده و منجر به اسیب به دندان ها شوند.
احتمال پوسیدگی ریشه دندان در افرادی که دچار بیماری پریودنتال هستند بیشتر از سایر افراد است، این بیماری در واقع باعث ایجاد فضای خالی بین دندان و لثه شده و همین امر ریشه دندان را در معرض پوسیدگی قرار میدهد. از سوی دیگر، با افزایش سن، لثه‌ها دچار عقب‌نشینی میشوند و این خود باعث نمایان شدن ریشه دندانها میگردد و از آنجایی که هیچ مینایی ریشه دندان را نمی پوشاند، این نواحی در معرض دید به راحتی پوسیده می شوند.
متخصصان بهداشت دهان و دندان به بیماران توصیه می کنند که در صورت ایجاد زخم یا عفونت در دهان با آب نمک دهان خود را شستشو دهند.آب نمک باکتری هایی را که باعث ایجاد حفره می شود را از بین می برد. بنابراین بلافاصله بعد از پوسیدگی، دندان خود را با آب نمک شستشو دهید.
نمک یک ضد عفونی کننده و ساینده ملایم و طبیعی برای دندان هااست و شستشوی دندان ها با آب نمک یکی از رایج ترین مراقبت ها از دندان در خانه است.
طبق نظر متخصصان لکه های سفید روی دندان، نشانه ی اولیه ی پوسیدگی دندان و در واقع نشان دهنده ی از بین رفتن مواد معدنی مورد نیاز دندان هاست. اما علاوه بر مورد بالا موارد دیگری نیز باعث ایجاد لکه های سفید روی دندان ها میگردند:
فلوئوروزیس (مصرف یش از حد فلوراید)
فلوروزیس زمانی ایجاد میشود که میزان فلوراید زیادی استفاده کنید، در حالی که فواید زیادی برای فلوراید بر شمرده میشود، مصرف بیش از حد این ماده ممکن است باعث تغییر رنگ دندانها شود که به رنگ سفید، زرد یا قهوه‌ای به نظر می‌رسند. این مساله میتواند ناشی از بلعیدن خمیر دندان و یا مصرف بیش از اندازه مکمل های فلوراید باشد.
هیپوپلازی مینا به نقصی گفته میشود که در آن مینای دندان نازکتر از حد معمول است. این بیماری ناشی از عوامل مختلفی مانند نقص ارثی، کمبود ویتامین، داروهایی که قبل از زایمان به مادر داده می شود، ضربه به دندان ها و یا زایمان زودرس میشود.
مطالعات نشان میدهد که مواد قندی و اسیدی موجب از بین رفتن مواد معدنی روی مینای دندان میشود و به همین خاطر PH پایین آمده و موجب حساس شدن دندان ها و ایجاد لکه های سفید و در نهایت پوسیدگی دندان میگردد. نکته قابل توجه این است که لکه های سفید حفره های اولیه ای هستند که در صورت درمان سریع آن می توان روند پوسیدگی را کند و متوقف ساخت. همچنین عوامل دیگری نیز مثل وجود تری کلوزان، پارابن و گلوتن باعث به وجود آمدن حساسیت به خمیر دندان می شوند. برخی افراد نیز به فلوراید حساسیت دارند که در این شرایط می بایست از خمیر دندان بدون فلوراید استفاده کنند. توجه کنید که این خمیر دندان ها می بایست حاوی ماده جایگزین فلوراید باشند که بتوانند از پوسیدگی دندان جلوگیری کنند.
از دیگر دلایل ایجاد لکه های سفید روی دندان ها می توان به بهداشت نامناسب دندان، به خصوص زمانی که فردی از بریس استفاده می کند یا غذاهای اسیدی یا شیرین زیاد مصرف می کند، اشاره کرد.
حقیقت این است که متاسفانه هیچ درمان خانگی برای دندانی که پوسیده باشد وجود ندارد زیرا از آنجایی که مینای دندان فاقد سلول های زنده است، امکان ترمیم کردن خودش را ندارد. بسیاری از دندانپزشکان خاطرنشان می کنند که ، مینای دندان نمی تواند پوسیدگی یا سایش را به خودی خود ترمیم کند. بنابراین، حتی اگر تمام تلاش خود را برای تمیز کردن دندان پوسیده هم انجام دهید، در نهایت این ناحیه باید توسط دندانپزشک معاینه و درمان شود.
با این حال، روش های خانگی مختلفی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و تقویت مینای دندان وجود دارد که در زیر به برخی از آنها میپردازیم:
مسواک زدن با استفاده از خمیر دندان خوب و با فلوراید بالا حداقل دو بار در روز و نخ دندان کشیدن یک بار در روز و به طور کلی استفاده از محصولات دهان و دندان می تواند از پوسیدگی جلوگیری کند.
روغن کشی یکی از روش های درمانی باستانی در هندوستان است که به آیورودا شهرت دارد این داروی قدیمی شامل چرخاندن یک قاشق غذاخوری روغن کنجد یا نارگیل در دهان برای حدود 20 دقیقه و سپس دور ریختن آن است. مطالعات نشان می دهد که این روش باعث کاهش باکتری های موجود در دهان می شود که باعث پوسیدگی دندان، پلاک و التهاب در لثه می شوند.
مطالعات نشان میدهد که ژل دندان آلوئه ورا ممکن است برای مقابله با باکتری هایی که باعث ایجاد پوسیدگی میشوند کمک کننده باشد. همچنین مطالعات تحقیقاتی نشان داده است که ترکیب آلوئه ورا به همراه درخت چای می تواند همانند یک ضد عفونی کننده موثر عمل کرده و مانند دهان شویه از مینای دندان در برابر باکتری های ایجاد کننده پوسیدگی محافظت کند.
یکی دیگر از روش های پیش گیری از پوسیدگی دندان مصرف غذاهای غنی از ویتامین D مانند لبنیات است.
اسفتاده از محلول آب نمک بعد از صرف غذا یکی از روش های موثر پیشگیری از پوسیدگی دندان هاست زیرا آب نمک به از بین بردن چسبندگی دندان کمک می کند.
جویدن این نوع آدامس بعد از غذا، باعث کاهش سطح باکتری هایی می شود که به مینای دندان آسیب می رسانند. وجود کمتر این باکتری باعث میشود مینای دندان قوی تر شود و برای مقاوم شدن دندان در برابر پلاک مجهزتر گردد.
سفید شدن دندان شامل فرایند درمانی است که طی آن، دندان ها چند درجه سفیدتر به نظر می رسند، اما معمولاً به رنگ سفید روشن نیستند. یکی از روش های معمول سفید کردن دندانها، بلیچینگ است. در روش بلیچینگ از ژل یا محلول بر پایه پروکسید استفاده می شود تا لکه های دندان را از بین ببرد.
نکته ای که بسیار حایز اهمیت است این است که سفید کردن دندانها به عنوان روشی برای درمان پوسیدگی دندان به حساب نمی آید. در واقع حتما باید توجه داشت که تا زمانی که پوسیدگی دندان ها درمان نشود و دندانهای پوسیده پر نگردند امکان سفید کردن دندان وجود نخواهد داشت.
روش های مختلفی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان وجود دارد که ما به برخی از مهمترین آنها در اینجا اشاره میکنیم:
- مسواک زدن 2 بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید
- پرهیز از خوردن و نوشیدن غذاها و نوشیدنی های شیرین مانند آب نبات و نوشابه
- مجدود کردن میان وعده های حاوی شکر
- استفاده روزانه از نخ دندان برای تمیز کردن فضای بین دندانها
- ترک سیگار
- استفاده از سیلانت یا شیارپوش روی دندانهای عقب به منظور جلوگیری از نفوذ باکتری‌هایی که باعث ایجاد پوسیدگی در شیارها ی دندان ها میشوند
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان باید از خمیر دندان های حاوی فلوراید و کلسیم استفاده کرد. این دو ماده معدنی با تقویت مینای دندان از ایجاد پوسیدگی جلوگیری می کنند. مطالعات نشان داده است که فلوراید به ویژه برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و کمک به حذف پلاک های تشکیل شده روی دندان ها، مفید است. بنابراین انتخاب خمیردندانی که حاوی فلوراید است راهی ساده برای اطمینان از حفظ سلامت دهان و دندان است. خمیر دندان مولتی اکشن یا چند کاره آلفادنت حاوی فلوراید، کلسیم و ماده طبیعی آلفاپاینن می باشد که می تواند از پوسیده شدن دندان های شما جلوگیری کند.
